هیئت های مذهبی در آبادان چه می کنند؟
به گفته مسول سازمان تبلیغات اسلامی آبادان، ۸۰۰ هیئت در این شهرستان فعالیت می کنند. آبادان بیش از ۲۷۰ هزار نفر جمعیت دارد و به این ترتیب هر ۳۴۰ آبادانی یک هیئت دارند. همین سرانه در تهران برای هر ۹۲۳ نفر یک هیئت است. براساس آمارهای رسمی ۴۰۰ هیئت رسمی در خرمشهر فعالیت می کنند تا سرانه هر ۲۷۵ نفر یک هیئت باشد. آبادان و خرمشهر براساس آمارهای رسمی تنها ۵ شهرک صنعتی در دل خود جایی داده اند که به گفته یکی از اعضای اتاق بازرگانی، صنایع و معادن آبادان حداقل سه شهرک ورشکسته اند و دو شهرک دیگر با ۴۰ درصد توان واقعی کار می کنند. بخش مهمی از اقتصاد آبادان بردوش شرکت نفت و منطقه آزاد گذاشته شده است. آبادانی ها با نرخ بیکاری ۱۵ درصدی شرایط نامطلوب اقتصادی پیدا کرده اند. جوانان شهر پس از تاریکی هوا به طور معمول در خیابان معروف به «ته لنجی»ها و خیابان «امیری» به گردش می پردازند.
پیراهن های با برندهای خارجی، شلوارهای جین، کفش های خارجی و ادکلن های گران قیمت ترکیب ظاهری جوانان بین ۲۰ تا ۳۵ سال خیابان امیری را می سازد. اسطوره علاقه مندی به برزیل از ظاهر یک ساندویچی پیداست:« اکبرسانتوز، شعبه دوم در سائوپائلو».
خیابان امیری همچنان مملو از جمیعت و منطقه شلمچه با حضور زائرانی نوجوان از شمال کشور به انتظار نشسته بود. آبادانی ها پس از جنگ علاقه مندی چندانی به یادآوری خاطرات دردناک گذشته ندارند. جوانی خوش پوش، کارمند یک نهاد بخش خصوصی و اهل آبادان می گوید:«خرمشهر و شلمچه به مردم روزهای سخت را یادآوری می کند و به همین جهت آبادانی ها زیاد به این مناطق نمی روند.» اما اتوبوس های «جوان سیرایثار» متعلق به شرکتی به همین نام دانش آموزان دبیرستانی را از سراسر کشور به سمت شلمچه سرازیر می کند. سرانه تعداد و خرمشهر هیات های مذهبی در آبادان دو گونه رفتاری را نمایش می دهد. اهالی خرمشهر و جزیره مینو به تاسیس حسینه های پرتعداد علاقه مندی خود به مراسم عاشورا را نشان می دهند. کشاورزی ساکن منطقه ای کشاورزی در جوار خرمشهر می گوید:« بعضی وقت ها جنبه مالی دارد ولی در این مناطق به طور معمول هر طایفه و حتی خانواده برای خودش یک حسینه دارد.»
بالاترین سرانه هیات به شهر قم مربوط است. در این شهر به ازای هر ۱۲۰ نفر یک هیات پرچم های خود را برافراشته است. قمی ها ۲۰۰۰ هزار فعال دارند. مشهدی ها هم با یک هزار و ۵۰۰ هیات در رده های بالایی شهرهای هیاتی قرار می گیرند. در صورتی که تعداد واقعی هیات های مذهبی ۸۱ هزار باشد به ازای هر ۹۲۵ ایرانی یک هیات فعال در کشور وجود دارد. اما رکورد حسینه ها همچنان در اختیار خرمشهری ها و اهالی جزیره مینو قرار دارد. اثرات ترکش همچنان بردیوارهای شهر باقی مانده است ولی پرچم های سبز، سیاه و قرمز در پشت بام خانه ها برافراشته شده اند. ایستگاه های صلواتی با صدای موسیقی بلند عربی به برخی رهگذران خدمات می دهند. خیابان امیری و بازار ته لنجی ها در همین ساعت همچنان مملو از جمعیت است. عطر قهوه، بوی ادکلن های خارجی و نور چراغ های برشمار بوتیک ها، رقص پرچم های سه رنگ در آُسمان برخی خانه ها را تحت تاثیر قرار می دهد. کمی دورتر تنها آتش پالایشگاه به چشم می آید.
هیات و اقتصاد
دیوارهای ساختمان هنوز جای ترکش را درخود دارند. پنجره ها با پتو پوشانده شده اند. پرچم های سبز، قرمز و مشکی بالای خانه برآفراشته شده اند و با هر وزش باد به سویی می روند. چند قدم دورتر بازهم پرچم های سه رنگ برفراز خانه ای دیگر در باد به قرص درآمده اند. خانه دوم تابلوی هم مقابل خود نصب کرده است:« هیات فاطمه الزهرا» جزیره مینو را دو جز اساسی نخلستان های زخمی از جنگ و حسینه های تازه تاسیس تشکیل می دهد. کشاورزی در کنار یکی از نخل های زخمی ایستاده است. چفیه را به سبک عربی دور سرپیچیده و با لهجه عربی و فارسی به یکی از نخل ها اشاره می کند:« این نخل صد سال قدمت دارد. نخل زخمی است. حفره هایی که از مقابل ایجاد شده برای را نیروهای خودی زده اند و آنهایی که از پشت نخل پیداست را عراقی ها زده اند.»
در چند قدمی او چندین حسینه قرار گرفته است. اهالی منطقه در میان نخل ها و بیابان های اطراف هرخانه را به حسینه ای جداگانه تبدیل کرده اند. یکی از مسولان اداری شهر آبادان می گوید:« سال گذشته اعلام شد دولت به هر حسینه ۲۰ میلیون تومان وام می دهد. به همین دلیل خیلی ها اقدام به راه اندازی حسینه کردند.» نخل کاران در بحران بی آبی با هر غبار آبادان مجبور می شوند، نخل ها را بشویند. هرکدام از وضعیت اقتصادیشان گلایه می کنند.
برخی منابع محلی نقل می کنند فعالیت های تبلیغاتی «وهابی» ها در منطقه افزایش پیدا کرده است و اقدامات تبلیغی متقابل هم با تقویت هیات های مذهبی صورت می گیرد. پیرمرد لحنش را تغییر می دهد و با همان لهجه عربی و فارسی می گوید:« ما فامیل و دوست سنی زیاد داریم که آنسوی شط هستند. یکسری هم همیجا هستند. با هم زندگی می کنیم و مشکلی هم نداریم ولی به خدا اگر یک وهابی ببینم او را می کشم. وهابی ها دین ندارند.» بادهای موسمی منطقه در پاییز سال ۹۱ با غبار همراه نیستند. هر بادی هزاران پرچم سبز و قرمز را در منطقه به پرواز در می آورد.کمک های مالی هیات های مذهبی در آبادان از تهران تامین می شود.مردم اصولا برای دین هزینه می کنند. اقتصاد مذهب یکی از مهمترین شاخه های اقتصاد است. در حال حاضر کلیسای کاتولیک هم در روم هزینه های بسیاری می کند. اما در مورد هزینه مردم در هیات های مذهبی باید به برخی نکات توجه داشت. هزینه هایی که در هیات های مذهبی صورت می گیرد انگیزه های مختلفی دارد.گاهی این هزینه ها با ریا آمیخته می شود. اما در نهایت گردش مالی ناشی از فعالیت هیات های مذهبی به کلیت اقتصاد کشور تزریق می شود. نکته مهمتر در مورد اقتصاد مذهب به وقف باز می گردد. وقف اصلی ترین بخش اقتصادی مذهب در ایران است.»
برآورد هزینه های جاری هیات های مذهبی نشان می دهد هیات های بزرگ به طور متوسط در یک دوره زمانی ده روز برای تامین غذایی ۲۰۰ نفر به یک تن برنج، ۴۰ حلب روغن نباتی، ۳۰ مثقال زعفران برای هر وعده غذایی و ۱۴۰ کیلوگرم گوشت نیاز دارند.
هزینه متوسط هرپرس غذا برای هیات های مذهبی ۳ هزار و ۴۰۰ تومان برآورد می شود. در محاسبات کلی هزینه های گاز، آب و برق جایی نمی گیرد. هیات های مذهبی ترجیح می دهند، تنها پول نقد بابت نذر تحویل بگیرند. متولی یک هیات در غرب تهران می گوید:« سال گذشته یک بنده خدایی آمد و گفت یک وعده جوجه کباب می دهد.قرار شد ۴۵۰۰ پرس جوجه کباب تحویل هیات بدهد. ما هم خیلی خوشحال بودیم که مردم مشارکت می کنند. اما متاسفانه جوجه کبابی که به ما تحویل داد آنقدر بی کیفیت بود که حتی جرات نداشتیم بین مردم توزیع کنیم. بعد از این قرار شد غذایی آماده تحویل نگریم و تنها پول بگیریم.»
دولت هم در بودجه سال ۹۱ عدد ۱۵۰۰ میلیارد ریال را برای امور فرهنگی اختصاص داده بود که بخش مهمی از این بودجه صرف رسیدگی به هیات های مذهبی می شود. قانون برنامه پنجم توسعه برای شیوه هزینه این بودجه چنین آورده است:« حوزه های علمیه در اختیار شورای عالی حوزه های علمیه ۲۰ درصد، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه هزینه اعزام مبلغ به استان ها ۱ درصد، مساجد و حسینیه های روستایی و شهری ۱۰ درصد، مصلی ها ۵ درصد، کانون های فرهنگی بسیج ۱۰ درصد، امور ورزش (تربیت بدنی ۱۰ درصد- ورزش مدارس ۵ درصد- جمعا درصد)، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی (ادارات کل استان ها- کانون های فرهنگی مساجد و فعالیت های قرآنی، عفاف، حجاب، ایثارگری) ۱۸ درصد، سازمان تبلیغات اسلامی (کمک به هیات های مذهبی و دینی) و حوزوه هنری و خانه عالم ۱۴ درصد، کتابخانه های عمومی روستایی ۲ درصد، مرکز رسیدگی به امور مساجد ۱ درصد، جامعه المصطفی العالمیه به صورت متمرکز ۱ درصد و موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) به صورت متمرکز نیم درصد.» با این وجود بخشی از بودجه مصوب در اختیار سازمان تبلیغات اسلامی قرار می گیرد که در ماه محرم به هیات های مذهبی برسد.
سازمان تبلیغات به صورت متوسط به هر هیات ثبت شده ۴۰۰ هزار تومان وجه نقد می دهد. وزارت صنعت، معدن و تجارت هم براساس سنت سال های گذشته کمک های مالی خود را به هیات های مذهبی ارائه می دهد.
