آیین های نوحه خوانی و عزاداری در آبادان

نوحه خوانی، سینه زنی و نوازندگی سنج و دمام در نواحی جنوب غربی تا جنوب شرقی کشور در ماه محرم، ماه سوگواری سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع)، حکایت از دردها و غمهای فراوان دارد.
در گذشته دور به علت نبود سامانه اطلاع رسانی و صوتی با نواختن سنج و دمام ساکنان محلات را برای عزاداری خبردار می کردند.
آقای سیاوشی، کارشناس مذهبی با بیان اینکه مراسم عزاداری در جنوب ایران با سنج و دمام آغاز مى شود، می گوید: پس از سلام و دعاى آخرین روضه خوان بلافاصله بوقی که از جنس شاخ نوعى گوزن است به صدا در مى آید.
وی می افزاید: سنج ، دمام و بوق هر سه از سازهای تشکیل دهنده این همنوازی است که سابقه آن به بیش از ۱۰۰ سال می رسد.
آقای سیاوشی اضافه می کند: این سازها به علت مسافرت های دریایی جنوبی ها از کشورهای آفریقایی به ایران آورده شده است.

آقای رودباری یکی دیگر از کارشناسان مذهبی در شهرستان آبادان می گوید: صدای سنج و دمام تداعی کننده طبل زمان جنگ و حماسه روز عاشورا و وسیله ای برای خبر و آمادگی مردم آن زمان بوده است و نوعی تهییج و تحریک را درمردمی که قصد عزاداری و سینه زنی دارند، بوجود می آورد.
وی می افزاید: ترتیب و تعداد دمام زنان و نوازندگان سنج در نقاط مختلف جنوب متفاوت است، در بوشهر مجموع دمام و سنج زنان پنج، هفت و ۹ نفر و گاهی بیشتر است که یک نفر به عنوان اشکون(که دمام زن حرفه ای است) در راس صف دمام زنان می ایستد و بقیه نفرات در طرفین او قرار می گیرند.
این کارشناس اضافه می کند: دو نفر در سمت راست و چپ اشکون هستند و بقیه با آهنگی موزون با آنان همراهی می کنند. در پایین صف دمام زنان هم یک نفر سنج زن قرار می گیرد و بقیه سنج زنان در لابلای دمام زنان می ایستند و براساس یک نت مشخص نوای سنج و دمام را به گوش و دلهای عزاداران می رسانند.
آقای خدری کارشناس مذهبی و از مداحان اهل بیت (ع) در آبادان هم می گوید: در آبادان تعداد دمام زنان زوج است و جای سنج زن را در پایین صف یک دمام زن ماهر پر می کند، تعداد دمام زنان هم بستگی به توان و بضاعت حسینیه و دمام زنان دارد و در جاهایی حتی ۱۸ دمام و ۱۰ سنج نواخته می شود.
وی می افزاید: شروع دمام زنی با نواختن بوق مخصوص است و پس از لحظاتی که از نواختن سنج و دمام می گذرد ، دوباره بوق به صدا درمی آید و این وضع تا پایان نوازندگی ادامه دارد.
آقای خدری می گوید: زمان نواختن سنج و دمام چیزی حدود ۲۰ تا ۸۰ دقیقه و در پاره ای موارد مثل شب و ظهر عاشورا حدود سه ساعت در مسافت های طولانی است که با دسته های دیگر در کوچه و معابر و حسینیه ها به نوازندگی می پردازند و پس از پایان نوازندگی بلافاصله سینه زنی شروع می شود.
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی آبادان با اشاره به اینکه سینه زنی و نوازندگی سنج و دمام سابقه ای طولانی در جنوب کشور دارد، می گوید: اجرای سنج و دمام باید انسان را از خود بیخود، موی را بـر بدن راست و اشک را سرازیر کند و با تپش قلب او هماهنگ باشد.
حجت الاسلام رویوران می افزاید: گاهی در مراسم دمام زنی پوست دمـام پاره می شود که اصطلاحا می گویند دمام شـهیـد شد.
آقای سیاوشی کارشناس مذهبی می گوید: مراسم سینه زنی همراه با آواز نوحه که خود نوعی ملودرام غم انگیز است، تحقق می یابد.
وی می افزاید: مراسم نوحه خوانی به ترتیب و برنامه خاصی شروع می شود و اوج آن موقعی است که نوحه خوان اعلام quotation mark واحد quotation mark می کند.
آقای سیاوشی با بیان اینکه ابتدا شخصی بعنوان سرخوان با تانی و آهسته و آرام نوحه خوانی را آغاز می کند و سینه زنان یکی پس از دیگری به جمع سینه زنی اضافه می شوند، می گوید: زمانی که صف سینه زنان به اندازه کافی بزرگ شد، نوحه خوان اصلی به نوحه می پردازد.
وی خاطر نشان می کند: روش اصلی به این شکل است که نوحه خوان ، نوحه اول را از لب و قسمتی از فضای دهان و نوحه دوم را از فضای کامل دهان و نوحه سوم را ازحلق و حنجره سر می دهد.
آقای سیاوشی ادامه می دهد: در این موقع سینه زن شور و حال زیادی به خود گرفته و خود را برای اعلام واحد نوحه خوان آماده می کند.
وی می گوید: سینه زن در مرحله اول با زدن دست به سینه و حرکت پا طبق یک ضابطه مشخص و ریتم معین به سینه زنی می پردازد بطوری که هنگام عقب نشینی پای چپ و به جلو آوردن پای راست یک دست به سینه می خورد که این نوع سینه زنی را سینه زنی دو ضرب یا دو دست می نامند و در موقع سینه زنی quotation mark واحد quotation mark این حرکت به نصف تقلیل می یابد.
نوحه خوانی و عزاداری در جنوب ویژگیهای خاص خود را دارد که مبتنی بر فرهنگ دیرینه مردم این خطه است . این نوع عزاداری که معمولا با دمام زنی همراه است حکایت از سوز دل عزادارنی است که با فرهنگ خاص خود هر آنچه که دارند در مراسم سوگواری سرور و سالار شهیدان ارائه می کنند.