گفتگو با ناصر ندیمی
/گردآورنده‌ی کتاب «این شناسنامه‌ی رسمی و معتبر» ناصر ندیمی است. در ادامه صحبت‌های ناصر ندیمی را می‌خوانید که علاوه بر این کتاب، پیش از این نیز سه مجموعه شعر مستقل چاپ و منتشر کرده است. شاعری که بزرگترین و مهم‌ترین دلمشغولی‌اش استفاده از پتانسیل قابل توجه جوانان آبادانی در زمینه‌ی شعر و همچنین شناساندن شعر آبادان به تمام کشور است.
جرقه‌ی تألیف این کتاب چگونه در ذهنتان زده شد؟
از سال ۸۸ که انجمن شعر آبادان را به دست گرفتم در ذهنم بود که این مهم را به انجام برسانم، یعنی دوست داشتم کاری برای بچه‌های آبادان در این زمینه صورت بگیرد و شعر آنها در یک مجموعه‌ی مستقل با کیفیت بسیار خوب چاپ شود. تا پیش از این کاری به این شکل در زمینه‌ی شعر آبادان انجام نشده بود. البته دوستان بصورت مستقل اشعار خود را چاپ می‌کردند ولی این مورد هم انگشت‌شمار بود. سرانجام تصمیم گرفتم فکرم را عملی کنم. از این جهت طی یک فراخوان از علاقمندان دعوت به عمل آمد که اشعار خود را به دست ما برسانند تا پس از گزینش و بررسی و ویرایش بتوانیم یک مجموعه‌ی مستقل در زمینه‌ی شعر آبادان داشته باشیم. چیزی حدود ۵۰۰ اثر به دست ما رسید که آنها را جمع‌آوری و به دو دسته‌ی کلاسیک و سپید تقسیم‌بندی کردیم. از میان این آثار ۸۶ شعر برگزیده شد که ۲۶ شعر کلاسیک و ۶۰ شعر سپید است.
اشعار این شاعران بر چه اساسی انتخاب شد؟
طی فراخوانی که منتشر شد از همه‌ی اشخاصی که در حوزه‌ی شعر آبادان فعالیت می‌کردند دعوت به عمل آمد که اشعار خود را برای ما ارسال کنند و هیچ امتیازی هم برای شخص یا اشخاص خاصی قائل نشدیم و در نهایت اثر ۳۳ شاعر در این کتاب چاپ شد.
بین این ۳۳ نفر آیا فرد شناخته شده‌ای هم حضور داشت؟ یعنی شخصی بود که قبلاً هم آثارش را در قالب یک کتاب چاپ و منتشر کرده باشد؟
تنها فردی که بین این ۳۳ نفر، قبلاً نیز اثر چاپ شده‌ای داشت؛ من بودم که پیش از این سه مجموعه از شعرهایم را منتشر کرده و در واقع این کتاب اثر چهارم من محسوب می‌شود.
هدفتان از انتشار این مجموعه شعر چه بود؟
هدف این بود که بتوانیم شعر آبادان را به‌صورت رسمی به کل کشور معرفی کنیم.
یعنی شما فکر می‌کنید «شعر آبادان» دارای یک جایگاه خاص و مستقل در ادبیات کشور است؟
صد در صد. شعر آبادان با توجه به فرهنگ و زیست‌بومی که دارد شعری بسیار قوی و غنی بوده که بدون اغراق باید بگویم هم‌اکنون در سطح کشور نیز بسیار مطرح است. بنابراین در چنین شرایطی لازم دیدم که یک اثر مکتوب از شعر شاعران آبادان چاپ و منتشر شود، تا دیگر هموطنانمان نیز بتوانند این آثار را ببینند و بخوانند و با شعر و ادبیات آبادان آشنا شوند. بنابراین برای نخستین بار این کار انجام شده و با توجه به اینکه خیلی خوب به سطح کشور معرفی شد، بازتاب بسیار خوبی هم داشت. البته برای رسیدن به این هدف با مشکلات بسیاری نیز روبرو شدیم.
کمی راجع به این مشکلات توضیح دهید؟
بزرگترین مشکل؛ هزینه‌بَر بودن انجام این کار بود. به هرحال ارگانی که متولی امر ادبیات است باید این کار را انجام می‌داد. با نهاد‌های مختلفی از جمله فرمانداری و شهرداری و منطقه آزاد هم صحبت‌های بسیاری کردیم که برای انجام این کار به ما کمک مالی کنند.
سال ۸۹ این مجموعه برای چاپ کاملاً آماده بود اما از آنجا که هیچ کمکی از هیچ ارگانی دریافت نکردیم، در نتیجه امکان چاپ این کتاب نیز وجود نداشت. تا اینکه سال ۹۰ به مانا مداح در حوزه‌ی هنری پیشنهاد چاپ این کتاب را دادم. پس از آن هم موضوع با مریم دلباری که آن زمان سرپرست اداره بودند مطرح شد و خدا رو شکر در همان صحبت اول حوزه‌ی هنری آبادان، چاپ این مجموعه را تقبل کرد. پیگیری‌های لازم صورت گرفت و سرپرست حوزه مذاکرات و مکاتبات مربوط به چاپ اثر را مستقیماً با تهران انجام داد. به این دلیل که متأسفانه از سوی استانداری خوزستان هیچ مساعدتی برای انجام کار صورت نگرفت. به هر حال این مجموعه از طرف مرکز مورد تأیید قرار گرفت و به مرحله‌ی چاپ و انتشار رسید.
کمی در رابطه با فعالیت‌های قبلی‌‌تان برای ما توضیح دهید. آیا هر سه اثر منتشر شده‌ی شما مجموعه شعر بودند؟
بله. مجموعه‌ی نخست من «غروب این حوالی» بود که سال ۷۹ منتشر شد. چاپ دوم آن نیز سال ۹۲ به اتمام رسید و سال ۹۳ چاپ سوم آن را منتشر می‌کنیم. این مجموعه دربردارنده‌ی غزل، مثنوی، دوبیتی و رباعی‌های من است.
کتاب دومم «راست و دروغش گردن مردم» که مجموعه غزل‌های من است، اوایل سال ۹۱ منتشر شد و طی دوره‌ی اخیر نمایشگاه کتاب تهران به اتمام رسید.
کتاب سومم هم «شش دانگِ آبادان» نام دارد که مجموعه دوبیتی‌های من در آن گنجانده شده است. این اثر نیز سال ۹۱ منتشر شد. چاپ نخستش به اتمام رسید و برای چاپ بعدی به ناشر تحویل داده شده است.
یک مجموعه‌ی جدید نیز آماده دارم که در مرحله‌ی اخذ مجوز برای چاپ است.
آیا با وجود مشکلاتی که طی چاپ مجموعه‌ی شعر امروز آبادان متحمل شدید، باز هم انگیزه‌ای برای ادامه‌ی فعالیت‌های خود در این زمینه دارید یا خیر؟
بله. علی‌رغم اینکه شاهد هستیم بعضی از مسئولان ذی‌ربط، کارهای اصیل ادبی، فرهنگی و هنری را به دست فراموشی سپرده‌اند و بیشتر به جشنوارهی غذا، دوقلوها، پیاده روی و این قبیل فعالیت‌ها بها می‌دهند و از این رو جای حمایت مسئولان امر در این زمینه بسیار خالی است، اما هیچ‌کدام از این مسائل مرا دلسرد نمی‌کنند. به جرات می‌توانم بگویم در حال حاضر تنها نهاد‌هایی که بدون هیچ چشمداشتی به فعالیت فرهنگی و ادبی می‌پردازند؛ حوزه‌ی هنری و اداره ارشاد آبادان است که آنها نیز بودجه‌های محدودی دارند و چنان‌که باید نمی‌توانند جای خالی یک ارگان حمایتی را پر کنند. هرچند حوزه‌ی هنری با همین بودجه‌ی محدود خود هم توانست این کتاب را با عالی‌ترین کیفیت به چاپ برساند و در اقصی نقاط کشور در اختیار علاقمندان قرار دهد.
آیا می‌توانیم به چاپ جلدهای بعدی این کتاب امیدوار باشیم؟
بله. فراخوان ارسال آثار برای جلد دوم داده شده و در این زمینه اطلاع‌رسانی صورت گرفته است تا علاقمندان هرچه سریع‌تر آثار خود را به دست ما برسانند. با توجه به تجربه‌ای که طی چاپ مجموعه‌ی اول داشتیم، سعی بر این می‌شود که اشعار قوی‌تر و بهتری در این مجموعه گنجانده شود و یک سری موارد خاص را هم که مدنظرمان قرار دادیم در تنظیم جلد دوم اعمال کنیم.
با توجه به همه‌ی این مشکلات از مسئولان چه انتظاری دارید؟
شاید این جمله خیلی کلیشه‌ای باشد اگر بگویم از مسئولان می‌خواهم ما را حمایت کنند. مثلاً انتظار دارم اگر من و همکارانم به عنوان کسانی که دستی در ادبیات منطقه دارند به منطقه‌ی آزاد مراجعه کردیم و برای برگزاری یک شب شعر یا همایش خواستار همکاری‌شان شدیم، با توجه به پتانسیل بالای مالی که در اختیار این نهاد قرار دارد، برای کمک‌رسانی دریغ نکنند. با این حال متأسفانه می‌بینیم که هزینه‌های گزافی در جاهایی که خیلی لزومی ندارند خرج می‌شود، اما برای هنر، ادبیات، تئاتر و موسیقی حاضر به هزینه کردن نیستند. همانطور که پیش از این هم اشاره کردم بودجه‌ی اداره‌ی ارشاد و حوزه‌ی هنری آبادان محدود و تعریف شده است و دست آنها برای کمک در این زمینه چندان باز نیست. البته این نکته را باید گفت که با رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر جلسه‌ای داشتیم. وی قول‌های بسیار خوبی برای توسعه و گسترش فعالیت‌های فرهنگی به ما دادند. با توجه به اینکه این شورا جدید و نوپا است از حالا نمی‌توانیم راجع به آن قضاوت کنیم و فعلاً باید به این شورا زمان بدهیم تا ببینیم چه کاری در این زمینه از پیش می‌برد. اما با توجه به اینکه این شورا برای نخستین بار از هنرمندان و متولیان امر فرهنگ دعوت به عمل آورد تا در آن حضور یابند، حرف‌هایشان را بزنند و خواسته‌هایشان را مطرح کنند، نوید بخش اتفاقات خوبی در این زمینه است. مثلاً شورای شهر آبادان در راستای عملی کردن قول‌هایی که به ما داده، بخشی از هزینه‌های همایش استانی ترانه که دوم آبان ماه در آبادان برگزار می‌شود را تقبل کرده است.
با توجه به همین مدت زمان کوتاهی که از انتشار کتاب شعر آبادان می‌گذرد، استقبال مردم را چگونه دیدید؟
کتاب شعر آبادان در اردیبهشت ماه همین امسال چاپ شد. اما آغاز انتشار این کتاب با استعفای مریم دلباری از حوزه‌ی هنری آبادان و استعفای صادق عوض زاده از مدیرکلی حوزه‌ی هنری خوزستان مصادف شد. به همین دلیل این کتاب به مدت چهار یا پنج ماه در انبارهای حوزه‌ی هنری ماند تا سرپرست‌های جدید حوزه‌ی هنری آبادان و حوزه‌ی کل خوزستان معین شوند. در هر صورت سرپرستان جدید مشخص شدند و پس از آن در اختتامیه‌ی جشنوارهی پایتخت پنجره‌ها و در پنجم مهرماه سال جاری از مجموعه شعر آبادان رونمایی شد و این کتاب در اختیار دوستداران قرار گرفت. از سویی حوزه‌ی هنری در حال فرستادن کتاب به حوزه‌های مراکز استان‌های دیگر است که این کتاب را به دست شاعران آن استان‌ها برساند. من هم به شخصه کتاب را در اختیار انجمن‌های شعر شهرهای مختلفی قرار دادم. باید بگویم که اکثریت قریب به اتفاق افرادی که این اثر به دستشان رسیده، هم از کیفیت چاپ و هم از کیفیت آثار بسیار راضی و خرسند هستند.
کمی راجع به عنوان کتاب توضیح می‌دهید؟ چرا «این شناسنامه‌ی رسمی و معتبر»؟
همانطور که گفتم مجموعه شعر آبادان به دو قسمت سپید و کلاسیک تقسیم‌بندی شده است. «این شناسنامه‌ی رسمی و معتبر» برای بخش کلاسیک و «خاوری که میانه ندارد» برای بخش سپید انتخاب شدند و عاقبت «این شناسنامه‌ی رسمی و معتبر» به عنوان نام این اثر برگزیده شد که بندی از یکی از شعرهای من هم هست. این عنوان انتخاب شد چون آن را متناسب با فضای کاری دیدیم که برای نخستین بار انجام می‌شود و به نوعی معرف و شناسنامه‌ی شعر آبادان به حساب می‌آید.
نه تنها در سطح این شهر بلکه در سطح کشور نیز کاری به این شکل انجام نشده است که مجموعه‌ای از اشعار شاعران یک منطقه را در یک کتاب بگنجانند، و با این‌چنین کیفیتی چاپ و منتشر کنند. البته بعضی از انجمنها کتاب‌های خود را چاپ کردند و برای ما نیز فرستادند، اما مطمئناً کیفیت کارشان به اندازه‌ی کیفیت کتاب شعر آبادان نیست.
کارهای فرهنگی صورت گرفته در سطح شهرستان آبادان را چگونه می‌بینید؟
در سال ۹۰ خیلی کار کردیم و بیش از ۳۵ برگزیده در سطح استان و کشور در زمینه‌ی شعر داشتیم. چندین همایش خیلی خوب هم برگزار کردیم. کلاً از لحاظ کمیت و کیفیت، حضور شعر آبادان در آن سال بالاترین بود. یعنی در هر همایشی که در آن سال برگزار می‌شد بالاترین تعداد شرکت‌کنندگان و بیشترین تعداد آثار از شهرستان آبادان بود. همچنین در هر جشنواره‌ای که در سطح استان و منطقه برگزار می‌شد حتماً یک داور آبادانی هم حضور داشت.
اما متأسفانه سال ۹۱ یکی از بدترین سال‌ها برای فرهنگ و ادبیات و به خصوص شعر آبادان بود، چون به علت کمبود بودجه توان انجام هیچ کاری جز برگزاری انجمن‌های شعر را نداشتیم و علی‌رغم تمام قول‌هایی که داده شد برای برگزاری هیچ همایش و فراخوانی مساعدتی از جانب هیچ نهادی دریافت نکردیم. به‌عنوان مثال ما همایش بهار آبادان را سال ۹۰ با کیفیتی بسیار خوب برگزار کردیم و در عرض یک هفته که فراخوان داده بودیم حدود ۲هزار و۵۰۰ اثر به دست ما رسید که این امر در استان خوزستان بی‌سابقه بود و محال است این اتفاق یک بار دیگر در این استان تکرار شود. در همان همایش از جانب مسئولان قول داده شد که این همایش در سال ۹۱ به‌شکل کشوری برگزار شود. لازم به ذکر است که همایش سال ۹۰ اگرچه در ظاهر منطقه‌ای اما رسماً کشوری بود و آثاری از تمام کشور به‌دست ما رسید. ولی در سال ۹۱ تمام همایش‌ها و جشنواره‌ها به‌علت کمبود بودجه لغو شدند.
در همین سال بود که با دوستان تصمیم به برگزاری جشنوارهی کودک گرفتیم. در بدو امر هم از جانب مسئولان استانی از این پیشنهاد استقبال خیلی خوبی شد، و حتی قرار بر این شد که مصطفی رحماندوست، رودابه حمزه‌ای و غلام‌رضا بکتاش بدون دریافت هیچ هزینه‌ای به‌عنوان مهمان در این همایش حضور یابند و بصورت کاملاً رایگان کارگاه‌های شعر کودک و نوجوان را برگزار کنند. اما در نهایت باز هم با رسیدن به بن بست کمبود بودجه، تمام برنامه‌ها نقش برآب شد.
در سال ۹۲ نیز اکثر هزینه‌ها را دایرکنندگان و شرکت‌کنندگان برنامه‌ها تقبل کردند. دو نقد کتاب و دو شب شعر برگزار کردیم. یکی از شب شعرها هم به صورت مشترک میان ترانه‌سرا ها و شاعران شعر عربی برگزار شد که بسیار عالی بود. همچنین ما انجمن‌های تخصصی را در انجمن شعر آبادان برپا کردیم که در جمعه‌های آخر هر ماه برگزار می‌شود. جلسه‌ی اول آن مربوط است به ابعاد روانشناختیِ شعر و پس از آن هم کارگاه دیگری داریم با موضوع زیبایی شناسی درونیِ هنر که توسط اسماعیل زرین که از نقاشان به نام آبادان است اداره می‌شود. باید خاطرنشان کنم تمامی این اساتید بدون هیچ چشمداشتی وقت و اطلاعات و دانش خود را در اختیار ما قرار می‌دهند.
یک سری نقدها و کمی و کاستی‌ها را به سمع و نظر شورای شهر آبادان هم رسانده‌ایم. امیدوارم با همکاری و کمک این عزیزان همایش ترانه را که در دوم آبان ماه پیش رو داریم به نحو احسن برگزار کنیم. برای برپایی جشنوارهی بهار آبادان نیز از این نهاد قول مساعد گرفته‌ایم. این اتفاق از این جهت مهم است که آبادان یک جشنوارهی کشوری مختص به شعر کم دارد، چون آبادانی ها پتانسیل بسیار بالایی در زمینه‌ی شعر دارند. البته پایتخت پنجره‌ها هم جشنوارهی بسیار خوبی است که در پنج رشته برگزار می‌شود و امسال بصورت منطقه‌ای برپا شد و امیدوارم سال بعد در سطح کشوری برگزاری شود. همچنین بسیار امیدواریم که شاهد برپایی جشنوارهی شعر و ترانه در سطح کشوری باشیم. چون آبادانی ها توان انجام هر کاری را دارند.
حالا بحث بودجه و عدم توجه مسئولان به کنار، به فرض اختصاص بودجه‌ی کافی به امور فرهنگی، هنری و ادبی، به نظر شما مهم‌ترین کاری که در این زمینه باید انجام شود چیست؟
آبادان هنوز یک فرهنگسرای مستقل و بزرگ که بتوان عمده فعالیت‌های فرهنگی، هنری و ادبی را در آن انجام داد، ندارد. و این امر در شأن شهری با این‌چنین پتانسیل عظیمی نیست. ما بارها ساخت این‌چنین فرهنگسرایی را خواستار شدیم اما راه به جایی نبردیم.
البته با توجه به تأسیس کمیته‌ی فرهنگی در شورای جدید شهر آبادان و دنبال کردن امور فرهنگی با جدیت تمام توسط اعضای این شورا، امیدواریم شاهد اتفاقات خوبی در این زمینه باشیم. حتی تصمیم بر این شد کمیته‌های تخصصی با حضور جوانان فعال در عرصه ی ادب، فرهنگ و هنر در شورای شهر تشکیل شود و برای برنامه‌هایی که در این زمینه اجرا می‌شوند، از نظرات و ایده‌های همین جوانان استفاده شود و اگر قرار باشد همایش یا جشنواره‌ای در آبادان برگزار شود از افراد مستعدِ بومی همین منطقه استفاده شود.
خوشبختانه با توجه به تغییراتی که در سطح کلان مدیریت کشور روی داده، رفته‌رفته شاهد رویکرد مثبتی در عرصه‌ی فرهنگی هستیم که این امر می‌تواند نویدبخش وقوع اتفاقات خوب در این زمینه باشد. در هرصورت برای داشتن یک شهر خوب، باید روی مسائل فرهنگی بیشتر و بهتر تمرکز کرد.
طی اخذ مجوز برای این کتاب، آیا با ممیزی نیز روبرو بودید؟
به هرحال ممیزی همیشه بوده و لازم هم هست. چراکه در صورت عدم وجود ممیزی ممکن است شاهد انتشار آثار بد با تصویرسازی‌های زشت و زننده باشیم. من با اعمال ممیزی کاملاً موافق هستم ولی انتظار داریم اکه این کار به اشخاص متخصص در این زمینه واگذار شود. در این کتاب هم مجموعاً پنج یا هفت مورد مشمول ممیزی شد که کمابیش مورد قبول ما نیز بود.
کتاب مجموعه شعر آبادان را از کجا می‌شود تهیه کرد؟
این کتاب در حال حاضر در اختیار حوزه‌ی هنری آبادان قرار دارد و علاقمندان می‌توانند آن را از کتابخانه‌ی تخصصی این حوزه تهیه کنند.
جایگاه فرهنگ و ادب را در شهر آبادان چگونه می‌بینید؟
متأسفانه نه تنها در شهر آبادان بلکه در سطح کشور شاهد فاصله گرفتن مردم با این مقوله هستیم. مثلاً مردم فکر می‌کنند نمی‌توانند به دنیای شاعران و نویسندگان وارد شوند، به همین دلیل در هیچ همایش و شب شعر و جشنواره‌ای شرکت افراد متفرقه و عوام مردم را نمی‌بینیم. البته این مسئله به محدود بودن تبلیغات، کمبود امکانات و عدم اختصاص بودجه به فعالیت‌های ادبی، فرهنگی و هنری برمی‌گردد. امیدوارم این مشکل با مهیا کردن امکانات کافی برای پرداختن به این قبیل فعالیت‌ها حل شود.
زینب حمیدی/آوای خوزستان
